Verslaving: Meer dan Eenzaam Misbruik

Verslaving wordt vaak gezien door een simplistische lens. De maatschappij projecteert een beeld van iemand die voortdurend drinkt, zichzelf verwaarloost, en onbetrouwbaar is. Maar wat met diegenen die functioneren, die 's ochtends naar het werk gaan, de kinderen naar school brengen, en alleen 's avonds of in het weekend te veel drinken om te ontsnappen aan hun innerlijke demonen? Wat met hen die angsten verdoven met een glas wijn omdat het de enige manier lijkt om even rust te vinden?

Deze 'functionerende alcoholisten' bevinden zich overal, van de directiekamer tot de woonkamer. Ze dragen de last van vooroordelen die hun zelfbeeld beïnvloeden en hen gevangen houden in een vicieuze cirkel van schaamte en isolatie. Maar net als ieder ander hebben ze het recht op herstel, en dat begint met begrip.

De Rol van Perceptie in Verslaving

Onze perceptie van de wereld wordt vaak gevormd door onze jeugd en de ervaringen die we daar hebben opgedaan. Wanneer deze ervaringen negatief of onopgelost zijn, kan dit leiden tot een breuk in ons zelfbeeld en onze copingmechanismen. Dit kan weer resulteren in emotionele, sociale, en psychologische stoornissen in het volwassen leven.

Voor velen die worstelen met verslaving, zijn deze negatieve percepties diep geworteld. De alcohol of drugs dienen als een manier om die pijn te verdoven, maar tegelijkertijd versterken ze het negatieve zelfbeeld dat al aanwezig was. Dit kan een neerwaartse spiraal van verslaving en zelfvernietiging veroorzaken.

Dit inzicht komt ook sterk naar voren in het werk van Dr. Adi Jaffe. In zijn boek "The Abstinence Myth" legt hij uit dat verslaving vaak het gevolg is van diepgewortelde emotionele pijn en trauma's die nooit zijn verwerkt. Jaffe benadrukt dat de traditionele aanpak van verslaving, die volledig gericht is op onthouding, vaak tekortschiet omdat het zich niet richt op de onderliggende oorzaken van de verslaving.

Het Type’tje dat We Spelen

Wie je ook bent of wat je ook doet, we spelen allemaal een bepaalde rol in het leven: de moeder, de vader, de collega, de broer, de zus, de vriend. Daarnaast spelen we ook vaak een type zoals bijvoorbeeld 'de grapjas', 'de zorgeloze', 'de serieuze', 'het stresskonijn', 'de positivo'...

Deze rollen en identiteiten kunnen vast komen te zitten, vooral als ze ons niet langer dienen. Ik herinner me hoe ik jarenlang de rol van 'de sterke' speelde, de persoon die nooit om hulp vroeg en altijd doorging, ongeacht de pijn die ik voelde. Het voelde als een schild dat me beschermde, maar het was eigenlijk een gevangenis. Mijn verslaving aan pijnstillers en alcohol werd een manier om die rol vol te houden, zelfs toen mijn lichaam en geest eronder begonnen te bezwijken.

Maar wat gebeurt er als het type dat we spelen ons niet langer dient? Wanneer het niet langer reflecteert wie we echt zijn? Als we dan afstand nemen van onze rol, verandert dan het beeld dat anderen van ons hebben? En misschien nog belangrijker: verandert ons zelfbeeld?

Het Pygmalion Effect en Verslaving

Psycholoog Robert Rosenthal introduceerde het concept van het Pygmalion-effect, dat stelt dat onze verwachtingen van anderen hun gedrag kunnen beïnvloeden. Als we geloven dat iemand zal falen, dan is de kans groot dat dit ook gebeurt. Dit effect is bijzonder krachtig bij verslaving. Wanneer iemand gelabeld wordt als 'alcoholist', blijft dat label hangen, zelfs als die persoon stappen zet naar herstel. Het wordt een zelfvervullende voorspelling, zowel in de ogen van de omgeving als in het zelfbeeld van de verslaafde.

Een persoonlijk voorbeeld: Tijdens mijn dieptepunt, toen ik worstelde met chronische pijn en depressie, werd ik vaak gezien als 'de man met problemen'. Familie en vrienden verwachtten niet veel meer van me, behalve dat ik het zou verpesten. Deze verwachtingen gingen een eigen leven leiden en beïnvloedden mijn gedrag. Ik begon te geloven dat ik niets anders waard was dan mijn pijn en mijn verslavingen. Maar toen ik in aanraking kwam met mensen die in me geloofden, die iets beters voor me zagen, begon ik langzaam te veranderen. Het kostte tijd en veel steun, maar die positieve verwachtingen werden een krachtig hulpmiddel in mijn herstel.

Vooringenomenheid: De Gevangenis van Perceptie

Vooringenomenheid is een belangrijk psychologisch gegeven, omdat het ons brein ondersteunt bij het verwerken, categoriseren en verklaren van informatie. Dankzij vooringenomenheid hoeven we niet te diep op de kwestie in te gaan en het laat ons toe om snel naar een ander onderwerp over te schakelen.

Een goed voorbeeld hiervan is hoe we onze kinderen zien. Stel dat je twee kinderen hebt: eentje dat beschouwd wordt als 'het engeltje' en een ander als 'de druktemaker'. Wanneer het engeltje een keer stout is, zal dat gedrag vaker gemist of genegeerd worden omdat dit gedrag niet overeenkomt met het beeld dat je van hem of haar hebt. Hetzelfde geldt voor de druktemaker en goed gedrag. Dit kan leiden tot een gefrustreerd kind dat zich genegeerd voelt. Dit zal stout gedrag in de hand werken en zo kom je in een vicieuze cirkel terecht.

Voor mensen met een verslaving werkt dit net zo. Als je jezelf bekijkt als een alcoholist, dan zal je automatisch al je acties gaan beschouwen als gevolgen van het alcoholisme. En dat zal je blijven doen, zelfs als je gedrag niets meer te maken heeft met alcoholisme. Dit label wordt een gevangenis die je vastzet in een bepaald patroon van gedrag en zelfperceptie.

Identiteit: Meer dan een Label

Zoals gezegd heeft vooringenomenheid een doel in ons dagelijks leven, maar wanneer we hier geen aandacht aan schenken, zorgt het ervoor dat we de fijnere en onderliggende details missen. Zo zullen anderen je blijven zien als 'alcoholist' of 'dronkaard', zelfs wanneer je nuchter bent. Enkel en alleen omdat ze jouw persoon associëren met alcoholisme. Een fenomeen dat wereldwijd bekend is als 'eens een verslaafde, altijd een verslaafde'.

Dit maakt het bijzonder moeilijk voor mensen in herstel. Ze krijgen vaak het gevoel dat alleen hun fouten worden gezien, ondanks al het harde werk dat ze in hun herstel steken. Dit kan demotiverend werken en zelfs leiden tot terugval, simpelweg omdat ze het gevoel hebben dat ze nooit volledig kunnen ontsnappen aan dat label.

Dr. Adi Jaffe wijst erop dat dit rigide denken de oorzaak is van veel mislukkingen in traditionele herstelprogramma's. Hij pleit voor een benadering waarbij de focus ligt op het individu en niet op het label. Het is essentieel om de persoon te zien als meer dan alleen hun verslaving en hen te helpen een nieuw, positiever zelfbeeld op te bouwen.

Het Alternatief: California Sober

Wanneer we alcohol of drugs als het probleem bestempelen, blijft men vaak gevangen in de verslaving, omdat het een uitzichtloos gevoel geeft. Maar wat als we de verslaving zien als een symptoom, en ons richten op de onderliggende oorzaken? In mijn ervaring is één van de grootste redenen waarom mensen geen hulp zoeken het vooruitzicht op volledige onthouding. Ze kunnen zich niet voorstellen hoe het leven eruit zal zien zonder dat ene hulpmiddel dat ze al zo lang gebruiken.

Een aanpak die hierop inspeelt, is wat tegenwoordig bekend staat als 'California Sober'. Dit concept houdt in dat mensen weliswaar stoppen met de verslaving die hun leven heeft overgenomen, zoals alcohol of harddrugs, maar dat ze wel nog gebruik maken van minder schadelijke middelen zoals cannabis of psychedelica. Voor sommigen biedt dit een haalbare middenweg, waarbij ze nog steeds hun leven kunnen verbeteren zonder het gevoel te hebben dat ze alles moeten opgeven.

Dr. Adi Jaffe benadrukt dat er geen universele oplossing is voor iedereen. Voor sommigen werkt volledige onthouding, terwijl anderen baat kunnen hebben bij een benadering zoals 'California Sober'. Het belangrijkste is dat je een weg kiest die voor jou werkt, en dat je je niet laat ontmoedigen door rigide regels of vooroordelen. Zijn boek "The Abstinence Myth" biedt een frisse kijk op hoe herstel eruit kan zien, door de focus te leggen op wat echt werkt voor het individu.

De Weg Vooruit

Wanneer iemand de stap zet richting herstel, mag dat bejubeld worden. Het is een moedige beslissing die vaak gepaard gaat met angst en onzekerheid. Maar als we ons blijven vastklampen aan vooringenomenheden en negatieve labels, beperken we de mogelijkheden voor echte genezing. Als je verwacht dat iemand zal falen, dan is de kans groot dat het gebeurt.

Daarom hebben wij bij RCVRY altijd een groot vertrouwen in een goede afloop. We geloven in de kracht van positieve verwachtingen en de transformerende kracht van zelfcompassie en ondersteuning. Als je zelf of een geliefde worstelt met de stap naar herstel, dan is deze community er om te helpen. Dit artikel is slechts een introductie; voor een diepere duik in deze onderwerpen en meer gedetailleerde informatie, verwijs ik je graag naar mijn nakende boek en naar ons aankomende artikel over "California Sober."